Nadzór przyrodniczy jest skutecznym narzędziem pozwalającym na pogodzenie interesów inwestora z przepisami prawa dotyczącymi ochrony przyrody. Konieczność jego prowadzenia wynika z obecności chronionych gatunków zwierząt, roślin lub grzybów na terenie inwestycji. Przykładem może być budowa odcinka drogi, podczas której niszczony jest znaczny obszar naturalnego krajobrazu w wyniku wycinki drzew i krzewów, likwidacji oczek wodnych itp. Miejsca te są bardzo często siedliskiem chronionych gatunków zwierząt. Tymczasem zapisy prawne dotyczące ochrony przyrody (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, Ustawa o ochronie zwierząt z dn. 21 sierpnia 1997) zakazują m.in. niszczenia siedlisk, miejsc rozrodu, miejsc odpoczynku, a nawet płoszenia zwierząt objętych ochroną gatunkową. Z tego powodu instytucje nadzorujące przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony przyrody (Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska) nakazują często prowadzenie nadzoru przyrodniczego w czasie trwania inwestycji.
Elementem nadzoru przyrodniczego może być:
Nadzór przyrodniczy może być prowadzony podczas następujących prac:
Czas trwania i zakres nadzoru jest zróżnicowany. W niektórych przypadkach działania z nim związane ograniczają się do jednorazowej inspekcji danego terenu, gdzie np. mają zostać wycięte drzewa pod inwestycje. Nierzadko jednak konieczne jest prowadzenie nadzoru przyrodniczego przez dłuższy czas, np. podczas trwania całej inwestycji. W takim wypadku może to być okres nawet kilku lat. Może być oparty na kontrolnych wizytach specjalistów od poszczególnych dziedzin (np. ornitologa, herpetologa itp.) odbywanych w pewnych odstępach czasu, jak również może mieć charakter ciągły, gdy teren inwestycji sprawdzany jest przez specjalistów każdego dnia. Takie sytuacje mają miejsce np. gdy Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska zaleci stałą kontrolę wykopów i rowów na obszarze inwestycji pod kątem wpadających do nich zwierząt objętych ochroną gatunkową (głównie płazów i gadów).